Korzyści z karmienia mlekiem matki
Makroskładniki
Tłuszcz
Zawarty w mleku matki tłuszcz zaspokaja 50–60 procent zapotrzebowania energetycznego niemowlęcia donoszonego. Tłuszcz jest też nośnikiem wolnych kwasów tłuszczowych i witamin rozpuszczalnych w tłuszczach. Złożone z nasyconych i nienasyconych kwasów tłuszczowych triacyloglicerole stanowią aż 98% tłuszczów znajdujących się w mleku matki. Gromadzące się w błonach biologicznych mózgu i siatkówki LCPUFA, w tym kwasy dokozaheksaenowy (DHA) i arachidonowy (AA), wspomagają wzrok i prawidłowe funkcjonowanie układu nerwowego. U niemowląt karmionych większą ilością mleka matki stwierdzono wyższe stężenie kwasów DHA i AA w korze mózgu, substancji szarej i substancji białej oraz wyższy iloraz inteligencji (do 15. roku życia) niż u niemowląt karmionych mieszanką niezawierającą LCPUFA.
Węglowodany
Najważniejszym węglowodanem znajdującym się w mleku jest laktoza. Zaspokaja ona 30–40 procent zapotrzebowania energetycznego niemowlęcia. Laktoza stanowi dla niemowlęcia ważne źródło energii, ponieważ dostarcza glukozy i galaktozy. Glukoza jest dostarczana głównie do obwodowego układu krwionośnego, gdzie uczestniczy w procesie wytwarzania energii, natomiast galaktoza jest wchłaniana przez wątrobę i rozkładana do glukozo-1-fosforanu, który następnie jest przekształcany w glukozę lub wykorzystywany do uzupełnienia zapasu glikogenu. Galaktoza i glukoza mogą też być źródłem energii dla mózgu; galaktoza jest szczególnie ważnym składnikiem procesu produkcji galaktolipidów (cerebrozydy), które są niezbędne do zapewnienia prawidłowego rozwoju ośrodkowego układu nerwowego dziecka.
Oligosacharydy mleka kobiecego (HMO) to węglowodany złożone o różnej długości: od trzech do dziesięciu monosacharydów. HMO są trzecim pod względem ilości, po laktozie i triacyloglicerolach, składnikiem mleka matki. Ponieważ HMO nie są trawione w jelicie cienkim, nie stanowią źródła energii. HMO mają jednak duży wpływ na odporność: pełnią rolę prebiotyków i wspomagają rozwój flory bakteryjnej, zwłaszcza Bifidobacterium longum subsp infantis i B.bifidum. Działają także jako analogi receptorów, hamując wiązanie patogenów – w tym rotawirusów – do powierzchni układu pokarmowego. Uważa się, że niektóre HMO pomagają chronić niemowlę przed martwiczym zapaleniem jelit, co może być szczególnie ważne w przypadku bardziej narażonych na nie wcześniaków (wiek ciążowych poniżej 36. tygodnia).
Białka
Białka zaspokajają około 8% zapotrzebowania energetycznego niemowlęcia. W mleku ludzkim wykryto ponad 415 białek, w tym białka aktywne i pomagające chronić niemowlę. Poziom białka nie jest jednakowy u wszystkich matek. Najwięcej białka znajduje się w siarze (30–70 g/l), po czym jego poziom w mleku właściwym spada (7–14 g/l) i stabilizuje się. Zawarte w mleku matki białka można podzielić na trzy grupy: kazeiny, białka serwatkowe i białka w błonie otaczające kuleczki tłuszczu mlekowego. Białka serwatkowe stanowią większość białek w siarze; ich ilość zmniejsza się aż do osiągnięcia poziomu 60% w mleku właściwym.
Białka takie jak kazeina β wspomagają inhibicję proteaz bakteryjnych i wirusowych, dzięki czemu mają korzystne działanie antyseptyczne i przeciwinfekcyjne. Ponadto peptydy powstające w wyniku trawienia alfa-laktoalbumin mają silne działanie antybakteryjne wobec bakterii gram-dodatnich i gram-ujemnych. Składniki wielofunkcyjne, takie jak inne białka zawarte w mleku matki, w tym wydzielnicza IgA, laktoferyna i lizozym, a także makrofagi i wolne kwasy tłuszczowe, stanowią niezwykle potrzebne wcześniakowi czynniki przeciwdziałające infekcjom. Współdziałając, inaktywują one, niszczą lub wiążą pewne mikroorganizmy, zapobiegając ich przywarciu do błon śluzowych.
W mleku ludzkim znajdują się również bakterie komensalne, które stają się częścią mikroflory jelit niemowlęcia i mają wpływ na procesy zapalne oraz immunomodulujące. Bakterie komensalne nie tylko zapobiegają nadmiernemu rozwojowi bakterii patogennych, ale także zakwaszają środowisko jelit, wywołują fermentację laktozy, rozbijają lipidy i białka oraz produkują witaminę K i biotynę.
Mikroskładniki
Mleko matki jest dla niemowlęcia źródłem takich mikroskładników jak witaminy rozpuszczalne w tłuszczach i w wodzie, minerały i pierwiastki śladowe – ich ilość jest uzależniona od diety matki. Wapń i fosforany, znajdujące się w mleku niezależnie od diety matki, to niezbędne składniki miceli kazeinowych wymagane w procesie mineralizacji kości. Do pierwiastków śladowych znajdujących się w mleku matki należą miedź, cynk, bar, kadm, cez, kobalt, cer, lantan, mangan, molibden, nikiel, ołów, rubid, cyna i stront. Dostępność biologiczna tych pierwiastków jest największa właśnie w mleku matki.
Komórki
Mleko matki zawiera żywe komórki matki, w tym pochodzące z krwi leukocyty, komórki nabłonkowe gruczołu mlekowego oraz fragmenty komórek. Leukocyty nie tylko chronią matkę, ale też wzmacniają funkcje immunoochronne organizmu dziecka. Ponadto w mleku matki wykryto komórki macierzyste, które w warunkach różnicowania się do komórek gruczołu mlekowego in vitro mogą różnicować się do komórek nabłonkowych gruczołu mlekowego, a także, w odpowiednich warunkach, do komórek innych typów, na przykład komórek kości, mózgu, wątroby, serca oraz komórek beta trzustki. Rola komórek macierzystych w organizmie niemowlęcia nadal jest niejasna, a określenie związanych z nimi możliwości wymaga dalszych badań.
Składników mleka matki, zwłaszcza żywych komórek pochodzących od matki niemowlęcia, nie da się zastąpić sztucznymi zamiennikami. Dieta złożona wyłącznie z mleka matki zaspokaja potrzeby żywieniowe donoszonych niemowląt przez pierwsze sześć miesięcy, natomiast przez pierwsze dwa lata życia mleko matki powinno być wykorzystywane jako uzupełnienie diety złożonej z pokarmów stałych.
Bode, L. Human milk oligosaccharides: every baby needs a sugar mama. Glycobiology 22, 1147–1162 (2012).
Caicedo, R.A. et al. The developing intestinal ecosystem: implications for the neonate. Pediatr.Res. 58, 625–628 (2005).
Claud, E. C. Probiotics and neonatal necrotizing enterocolitis. Anaerobe 17, 180–185 (2011).
Cregan, M.D. et al. Identification of nestin-positive putative mammary stem cells in human breastmilk. Cell Tissue Res 329, 129–136 (2007).
Fleith, M. i Clandinin, M.T. Dietary PUFA for preterm and term infants: review of clinical studies. Crit Rev Food Sci Nutr 45, 205–229 (2005).
Fransson, G.B. i Lonnerdal, B. Zinc, copper, calcium, and magnesium in human milk. J.Pediatr. 101, 504–508 (1982).
Froehlich, J.W. et al. Glycoprotein expression in human milk during lactation. J.Agric.Food Chem. 58, 6440-6448 (26-5-2010).
Garrido, D. et al. Oligosaccharide binding proteins from Bifidobacterium longum subsp. infantis reveal a preference for host glycans. PLoS.One. 6, e17315 (2011).
Gartner, L.M. et al. Breastfeeding and the use of human milk. Pediatrics 115, 496–506 (2005).
Hale, T. W. i Hartmann, P. E. Textbook of Human Lactation 2007a).
Hale, T. W. i Hartmann, P. E. Textbook of human lactation (Hale Publishing LLP, Amarillo TX, 2007b).
Hassiotou, F. et al. Breastmilk is a novel source of stem cells with multilineage differentiation potential. Stem Cells 30, 2164–2174 (2012a).
Hassiotou, F. i Geddes, D. Anatomy of the human mammary gland: Current status of knowledge. Clin Anat(19-9-2012b).
Innis, S.M. Dietary triacylglycerol structure and its role in infant nutrition. Adv.Nutr. 2, 275–283 (2011).
Jantscher-Krenn, E. et al. The human milk oligosaccharide disialyllacto-N-tetraose prevents necrotising enterocolitis in neonatal rats. Gut 61, 1417–1425 (2012).
Jensen, Robert G Handbook of milk composition (Academic Press, San Diego, 1995).
Khan, S. et al. Variation in Fat, Lactose, and Protein Composition in Breast Milk over 24 Hours: Associations with Infant Feeding Patterns. J Hum Lact Online ahead of Print, (2012).
Kunz, C. i Lonnerdal, B. Re-evaluation of the whey protein/casein ratio of human milk. Acta Paediatr. 81, 107–112 (1992).
Molinari, C.E. et al. Proteome mapping of human skim milk proteins in term and preterm milk. J Proteome Res 11, 1696–1714 (2-3-2012).
Neu, J. Neonatal necrotizing enterocolitis: an update. Acta Paediatr.Suppl 94, 100–105 (2005).
Neville, M. Physiology of lactation. Clin Perinatol 26, 251–79, v (1999).
Newburg, D.S. i Walker, W.A. Protection of the neonate by the innate immune system of developing gut and of human milk. Pediatr Res 61, 2–8 (2007).
Saarela, T., Kokkonen, J. & Koivisto, M. Macronutrient and energy contents of human milk fractions during the first six months of lactation. Acta Paediatr. 94, 1176–1181 (2005).
Sela, D.A. et al. An infant-associated bacterial commensal utilizes breast milk sialyloligosaccharides. J Biol Chem 286, 11909–11918 (8-4-2011).
Shulman, R.J., Wong, W.W. & Smith, E.O. Influence of changes in lactase activity and small-intestinal mucosal growth on lactose digestion and absorption in preterm infants. Am.J.Clin.Nutr. 81, 472–479 (2005).
Thomas, E. et al. Transient Silencing of 14-3-3sigma promotes proliferation of p63-positive progenitor cells isolated from human breastmilk in mammary epithelial cell culture. nieopublikowane (2010).
Wade, N. Breast milk sugars give infants a protective coat. New York Times (3-8-2010).
WHO i UNICEF. Global strategy for infant and young child feeding (World Health Organization, Geneva, 2003).
Wu, S. et al. Annotation and structural analysis of sialylated human milk oligosaccharides. J Proteome Res 10, 856–868 (4-2-2011).
