Anatomia piersi
Zmiany piersi podczas ciąży
W pierwszej połowie ciąży następuje stadium zróżnicowania wydzielniczego (różnicowanie komórek nabłonkowych pęcherzyków mlecznych do komórek wydzielających mleko), rozrastania przewodów mlecznych i rozwoju płacików piersi (mammogenezy). Wzrost i rozwój tkanek gruczołu mlekowego rozpoczyna się około trzeciego i czwartego tygodnia ciąży. Ma wtedy miejsce rozgałęzianie przewodów mlecznych i formowanie płacików. Rozwój końcowych części kanalików skutkuje wytworzeniem licznych pęcherzyków mlecznych (zawierających laktocyty – komórki wydzielające mleko).
Na proces mammogenezy wpływają różne hormony, w tym progesteron, hormon wzrostu i inne, które umożliwiają całkowite rozróżnienie płacików. Proces rozróżniania może stać się zauważalny po pojawieniu się siary w fazie aktywacji wydzielania w drugiej połowie ciąży. Na tym etapie w gruczole mlekowym rozróżniają się laktocyty umożliwiające syntezę takich składników mleka jak białko, laktoza, kazeina, alfa-laktoalbumina i kwasy tłuszczowe w postaci siary (dostępna ilość siary może być niewielka, około 30 ml/dzień). Niedługo później następuje wzmożony rozwój płacików, a na późniejszych etapach ciąży – pojawianie się wydzieliny z pęcherzyków mlecznych.
Podczas ciąży dochodzi do znacznego rozrostu nabłonka wydzielniczego: w trakcie laktacji ilość nabłonka wydzielniczego w piersi jest w przybliżeniu dwukrotnie większa niż ilość tkanki tłuszczowej. Wszystkie te zmiany zwykle prowadzą do znacznego powiększenia się piersi i brodawki w czasie ciąży. Poziom takiego wzrostu to kwestia indywidualna: w przypadku niektórych kobiet nie jest on wcale lub prawie wcale zauważalny, podczas gdy u innych jest znaczący. U większości kobiet piersi powiększają się do 22 tygodnia ciąży, choć możliwy jest też znaczny wzrost w późniejszym czasie. Nie ma jednak żadnego związku między powiększaniem się piersi a zdolnością do karmienia piersią lub wytwarzania mleka na miesiąc po porodzie.
Zmiany zachodzące po odstawieniu dziecka od piersi
Po odstawieniu dziecka od piersi w gruczole mlekowym zachodzą zmiany umożliwiające jego powrót do postaci zbliżonej do stanu sprzed ciąży i umożliwiającej powtórzenie całego cyklu przy kolejnej ciąży. W trakcie tego procesu usuwane są wytwarzające mleko komórki nabłonkowe, w ramach którego komórki nabłonkowe gruczołu mlekowego ulegają apoptozie i są zastępowane adipocytami.
Geddes, D. 2007, Gross Anatomy of the Lactating Breast. In: Hale, T. & Hartmann, P. (eds.). Textbook of Human Lactation. Amarillo, Texas: Hale Publishing.
Pang, W.W. i Hartmann, P.E. Initiation of human lactation: secretory differentiation and secretory activation. J Mammary Gland Biol Neoplasia 12, 211–221 (2007).
Cowie, A.T., Forsyth, I.A. & Hart, I.C. Hormonal control of lactation. Monogr Endocrinol. 15, I–275 (1980).
Cox, D.B. et al. Breast growth and the urinary excretion of lactose during human pregnancy and early lactation: endocrine relationships. Exp.Physiol 84, 421–434 (1999).
Kulski, J.K. i Hartmann, P.E. Changes in human milk composition during the initiation of lactation. Australian Journal of Experimental Biology and Medical Science 59, 101–114 (1981).
Chapman, D.J. et al. Impact of breastpumping on lactogenesis stage II after cesarean delivery: A randomized clinical trial. Pediatrics 107, E94 (2001).
Kent, J.C. et al. Breast volume and milk production during extended lactation in women. Exp Physiol 84, 435–447 (1999).
