Karmienie niemowlęcia o specjalnych potrzebach

Oznaki komplikacji podczas karmienia

Powszechne komplikacje wynikające z zaburzeń neurologicznych to:

• Hipotonia, czyli „zespół wiotkiego dziecka”, której może towarzyszyć także nużliwość mięśni; objaw ten utrudnia właściwą kontrolę nad strukturą jamy ustnej niemowlęcia, co przekłada się na słabe lub nieskoordynowane ssanie.
• Nie w pełni rozwinięte odruchy ssania i połykania oraz odruchy wymiotne.
• Niewystarczająca gotowość i energia do karmienia
• Dysfagia, szczególnie u dzieci z mózgowym porażeniem dziecięcym
• Przeprost odcinka szyjnego i ramion, który uniemożliwia właściwe ułożenie języka i ruchy szczęki.
• Choroby układu oddechowego utrudniające oddychanie i połykanie
• Niewielki przyrost masy ciała
• Ryzyko dalszych komplikacji przy karmieniu piersią oraz opóźnień rozwojowych

Powszechne komplikacje wynikające z rozszczepu wargi oraz/lub podniebienia to:

• Dzieci z rozszczepem wargi oraz/lub podniebienia często nie są w stanie szczelnie objąć ustami piersi. Ponieważ ich jama ustna nie jest całkowicie oddzielona od jamy nosowej, wytworzenie podciśnienia umożliwiającego pobranie mleka z piersi lub butelki jest niemożliwe lub przynajmniej znacznie utrudnione.
• Z tego powodu proces karmienia piersią jest zazwyczaj przedłużony i męczący dla niemowlęcia, co skutkuje zaburzeniami wzrostu i odżywiania.
• Umiejscowienie i rozmiar rozszczepu wargi oraz/lub podniebienia u dziecka ma wpływ na jego zdolność pobierania pokarmu. Wykazano, że możliwe jest rozpoczęcie lub wznowienie karmienia piersią po operacji rozszczepu.

Diagnoza komplikacji przy karmieniu piersią

• Wczesne badanie niemowlęcia o specjalnych potrzebach przez wielodyscyplinarny zespół specjalistów to warunek konieczny do określenia potencjalnych trudności przy karmieniu oraz doboru odpowiedniej strategii postępowania.
• Należy dokładnie ocenić możliwości każdego z takich dzieci oraz ich szanse na pomyślne rozpoczęcie karmienia piersią. Jeżeli okaże się ono niemożliwe lub niewystarczające, wówczas matka może otrzymać wsparcie w osiągnięciu pełnej produkcji mleka do karmienia.
• Należy zachęcać do karmienia piersią lub karmienia mlekiem matki, ze względu na jego korzystny wpływ na zdrowie matki i dziecka

Metody postępowania

Sprawdzone metody, które stosować można jako uzupełnienie zaleceń zespołu specjalistów oraz porad konsultanta laktacyjnego, to między innymi:

• Bezpośredni kontakt dziecka z matką po porodzie („skóra do skóry”): doświadczenie pokazuje, że ma on korzystny wpływ na długość okresu karmienia piersią.
• Gdy karmienie piersią jest utrudnione bądź niemożliwe lub gdy dziecko jest oddzielone od matki, należy rozpocząć odciąganie pokarmu jak najszybciej po porodzie
• Sposoby na zainicjowanie i utrzymanie produkcji mleka:
  • Ważnym czynnikiem jest odciąganie mleka zaraz po porodzie. Rozpoczęcie już w ciągu pierwszej godziny pozwala uzyskać więcej pokarmu w porównaniu z odciąganiem sześć godzin po porodzie i wiąże się ze zwiększoną laktacją w kolejnych tygodniach.
  • Duże znaczenie ma także częste odciąganie. U matek korzystających z laktatorów, które odciągają pokarm częściej niż sześć razy dziennie, laktacja jest silniejsza niż u kobiet odciągających rzadziej. Zaleca się odciąganie od ośmiu do dwunastu razy na dzień (24 godziny).
  • Ograniczona zdolność ssania u dziecka wiąże się z ryzykiem słabej laktacji u matki, dlatego należy stosować się do wskazówek dotyczących zwiększenia produkcji mleka.
• Do zoptymalizowania procesu karmienia konieczna może być pomoc specjalistów, takich jak logopeda lub terapeuta zajęciowy. Jeżeli dziecko jest w stanie pobierać pokarm, następujące metody mogą usprawnić i ułatwić mu tę czynność:
  • Dodatkowe wspomaganie ruchu podbródka, policzków oraz szczęki może przekładać się na wzmocnienie rytmu ssania w przypadku obniżonej kontroli motoryki jamy ustnej lub słabego i chaotycznego ssania.
  • Zmiana pozycji przystawiania do piersi może usprawnić proces karmienia piersią. Różne pozycje mogą okazać się skuteczne dla dzieci z rozszczepem wargi oraz/lub podniebienia lub o specjalnych potrzebach.
• Jeżeli matka karmi piersią tylko częściowo, konieczne jest regularne odciąganie pokarmu oraz wspomaganie karmienia alternatywnymi metodami.
• Niezbędne może być także podawanie suplementów.
• Podczas dobierania właściwej metody karmienia należy stale obserwować poziom odżywienia oraz nawodnienia dziecka, w tym natężenie i częstotliwość pobierania pokarmu oraz przyrost masy.