Fizjologiczne odstawianie od piersi

Większość niemowląt przejawia oznaki gotowości na przyjmowanie stałego pokarmu w drugiej połowie pierwszego roku życia. Z dietetycznego punktu widzenia uzasadnione jest podawanie dzieciom powyżej szóstego miesiąca życia pokarmów zawierających żelazo. W tym wieku zapotrzebowanie organizmu na żelazo przekracza możliwości zaspokojenia go przez mleko matki. Analogicznie, zapotrzebowanie na białko u dzieci około dwunastego miesiąca życia zwiększa się razem z tempem wzrostu i zawartość białka w mleku matki nie wystarcza, aby je pokryć.

Odstawienie dziecka od piersi może być sterowane inicjatywą dziecka lub matki. Można o nim mówić wtedy, gdy dziecko samo przejawia coraz większe zainteresowanie inną żywnością, a coraz mniejsze pokarmem matki. Najczęściej podawaną przyczyną tego typu odstawienia jest to, iż niemowlę nie domaga się już karmienia mlekiem matki, które przestaje mu wystarczać.

Zmiany fizjologiczne w okresie odstawiania dziecka od piersi

Podczas odstawiania dziecka od piersi w gruczołach mlekowych oraz w składzie mleka zachodzą pewne zmiany. W ciągu pierwszych trzech miesięcy po odstawieniu dziecka od piersi produkcja pokarmu zmniejsza się odpowiednio do 67, 40, a wreszcie 20 procent ilości początkowej. W tym czasie stężenie białka, sodu i żelaza wzrasta o wartość pomiędzy 100 a 200 procent, przy czym równocześnie zmniejsza się stężenie laktozy.

Ponieważ pokarm nie jest już regularnie pobierany z piersi, gruczoły poszerzają się, a produkcja mleka stopniowo maleje. Pojawia się obrzęk spowodowany uciskiem naczyń krwionośnych, który ogranicza dopływ krwi i oksytocyny do komórek mięśniowo-nabłonkowych. Pęcherzyki ulegają poszerzeniu i spłaszczeniu, aż w końcu zapadają się. Tkanka gruczołowa wchodzi w stan spoczynku, a ilość tkanki tłuszczowej zwiększa się. Na tym etapie gruczoły mlekowe wracają do stanu niemal sprzed ciąży, zachowując gotowość do wznowienia cyklu rozwoju podczas kolejnej ciąży. Opisane zmiany wsteczne następują w różny sposób podczas nagłego odstawienia dziecka od piersi i stopniowego odstawiania na przestrzeni kilku miesięcy, jednak dziedzina ta nie została jak dotąd szczegółowo zbadana.

Ogólne wytyczne dotyczące fizjologicznego odstawiania od piersi

• Zaleca się pojedyncze, stopniowe zastępowanie sesji karmienia piersią zwykłym karmieniem, najlepiej wprowadzając nowe pokarmy o odległych porach dnia (na przykład podczas karmienia porannego i wieczornego)
• Pomimo wprowadzenia do diety stałych pokarmów, dziecko może nadal odczuwać zapotrzebowanie na mleko matki, choć karmienie będzie wówczas zdarzać się rzadziej i trwać krócej
• Podczas odstawiania dziecka od piersi pokarmy stałe powinny być podawane przed mlekiem matki
• Odstawianie dziecka od piersi to proces zarówno fizjologiczny, jak i emocjonalny: matka może odczuwać smutek oraz przejawiać oznaki depresji spowodowanej zakończeniem karmienia; objawy te są w zupełności normalne.