Wyzwania związane z bezpieczeństwem pokarmu kobiecego i kontrolą zakażeń na OIOM-ach dla noworodków
Ze względu na złożoną naturę pokarmu kobiecego i kompleksową ścieżkę postępowania i karmienia, na OIOM-ie dla noworodków należy zająć się trzema głównymi kwestiami dotyczącymi bezpieczeństwa i kontroli zakażeń:
- obciążenie bakteryjne pokarmu
- potencjalny kontakt pokarmu z patogenami podczas odciągania i przetwarzania
- ryzyko pomyłek i podania mleka niewłaściwemu niemowlęciu
Przyczyną tych zagrożeń mogą być procedury zbierania, przechowywania i oznaczania mleka. Powszechnie uznaje się, że korzyści z podawania mleka kobiecego, zwłaszcza mleka matki niemowlęcia, znacząco przeważają nad ryzykiem związanym z postępowaniem z pokarmem kobiecym.
Czynniki ryzyka w pokarmie kobiecym
Świeży pokarm kobiecy zawiera wiele bakterii uznawanych za ważny czynnik w przystosowaniu układu immunologicznego noworodka do właściwej pracy. Jednak w pokarmie kobiecym powszechnie spotykane są również inne, potencjalnie patogenne bakterie. W związku z tym w niektórych przypadkach podawanie niemowlęciu mleka jego własnej matki (OMM) jest niewskazane.
W organizmie matki mogą też być obecne leki oraz inne substancje, np. alkohol i nikotyna. Choć lista leków niewskazanych podczas laktacji jest stosunkowo krótka, przypadek każdej pary matka-dziecko wymaga osobnej oceny.
Trudności w postępowaniu z pokarmem kobiecym
Do skażenia pokarmu może dojść na różnych etapach jego ścieżki logistycznej, w tym podczas odciągania, przechowywania i przygotowywania do karmienia. W środowisku OIOM-u dla noworodków nawet dobroczynna mikroflora może negatywnie oddziaływać na wrażliwe niemowlęta o osłabionej odporności. Dlatego w postępowaniu z mlekiem matki kluczowe jest zachowanie w jak największym stopniu jego właściwości przeciwinfekcyjnych oraz uniknięcie skażenia patogennymi mikroorganizmami. W tym celu metody przechowywania mleka należy zoptymalizować pod kątem czasu, temperatury i oznaczania.
Przygotowanie przechowywanego mleka do karmienia może wymagać rozmrażania, podgrzewania i wzmacniania. Każdy z tych procesów może wpłynąć na skład mleka i zagrozić jego higienie. Korzystanie z kuchenki mikrofalowej bądź gorącej lub wrzącej wody nie jest zalecane, metody te pogarszają bowiem przeciwinfekcyjne właściwości mleka. Co więcej, wykazano, że w kuchenkach mikrofalowych mleko ogrzewane jest nierównomiernie, a powstające gorące punkty mogą prowadzić do oparzeń.
Mleko kobiece, zwłaszcza od dawczyń, może być poddane pasteryzacji w celu uniknięcia potencjalnej transmisji patogenów. Powszechnie stosowana jest pasteryzacja metodą Holdera — z wykorzystaniem wysokich temperatur, o długim czasie trwania (30 min w temperaturze 62,5°C). Wiadomo jednak, że obróbka cieplna mleka wiąże się ze znaczącym obniżeniem zawartości komponentów immunologicznych i przeciwzapalnych, bakterii probiotycznych oraz białych krwinek. Wykazano również, że pasteryzacja obniża odporność mleka na rozwój bakterii.
Dlatego zalecane postępowanie różni się w przypadku pokarmu pasteryzowanego i niepasteryzowanego. Personel OIOM-ów dla noworodków powinien być świadom konieczności ostrożnego postępowania z mlekiem pasteryzowanym. Szczególnie istotne dla zapobiegania rozwojowi bakterii są warunki przechowywania mleka.
Jeurink,P.V. et al. Human milk: A source of more life than we imagine. Benef Microbes 4, 17–30 (2013).
Human Milk Banking Association of North America 2011 Best practice for expressing, storing and handling human milk in hospitals, homes, and child care settings (HMBANA, Fort Worth, 2011).
Novak, F.R., Da Silva, A.V., Hagler, A.N., & Figueiredo, A.M. Contamination of expressed human breast milk with an epidemic multiresistant Staphylococcus aureus clone. J Med Microbiol 49, 1109–1117 (2000).
Eidelman,A.I. & Szilagyi,G. Patterns of bacterial colonization of human milk. Obstet Gynecol 53, 550-552 (1979).
Carroll, L., Osman, M., Davies, D.P., & McNeish, A.S. Bacteriological criteria for feeding raw breast-milk to babies on neonatal units. Lancet 2, 732-733 (1979).
Perez,P.F. et al. Bacterial imprinting of the neonatal immune system: Lessons from maternal cells? Pediatrics 119, e724-e732 (2007).
Quan,R. et al. Effects of microwave radiation on anti-infective factors in human milk. Pediatrics 89, 667-669 (1992).
Sigman, M., Burke, K.I., Swarner, O.W., & Shavlik,G.W. Effects of microwaving human milk: Changes in IgA content and bacterial count. J Am Diet Assoc 89, 690-692 (1989).
Christen, L., Lai, C.T., Hartmann, B., Hartmann, P.E., & Geddes, D.T. The effect of UV-C pasteurization on bacteriostatic properties and immunological proteins of donor human milk. PLoS One 8, e85867 (2013).
