Czynniki ryzyka i efektywne wsparcie laktacji

Problem: prawdopodobnie opóźniona aktywacja wydzielania

Aktywacja wydzielania, tj. „uwalnianie” mleka następuje zazwyczaj w okresie 24-72 godzin po porodzie.¹ Inicjuje to produkcję większych ilości mleka i jest ściśle związane z naturalną interakcją hormonow: progesteronu, oksytocyny i prolaktyny.² Interakcja ta jest ściśle powiązana nie tylko ze zdrowiem matki, ale także z czynnikami zewnętrznymi, takimi jak proces porodu i ssanie piersi przez noworodka bezpośrednio po porodzie. Wczesna i częsta stymulacja piersi w pierwszych godzinach i dniach jest niezbędna, aby wesprzeć terminowe uwalnianie i długotrwałą produkcję mleka.³

Ponad 40% matek⁴ jest zagrożonych opoźnioną aktywacją wydzielania lub opoźnionym rozpoczęciem laktacji (DOL). W takim przypadku w ciągu pierwszych 72 godzin po porodzie percepcja pełności piersi matki oraz wyciekanie mleka z piersi są znikome lub żadne.¹ Nie należy lekceważyć potencjalnych problemow wynikających z tego zjawiska: opoźnione rozpoczęcie laktacji może prowadzić do nadmiernej utraty masy ciała u noworodka, konieczności suplementacji⁴ oraz do skrocenia całkowitego czasu laktacji.⁵ Dodatkowo kobiety doświadczające opoźnionego rozpoczęcia laktacji mają o 60% wyższe ryzyko zaprzestania karmienia piersią po 4 tygodniach.⁵

"Opóźniona aktywacja wydzielania (≥72 godz. po porodzie) wiąże się z ryzykiem utrzymywania się produkcji niewielkich ilości mleka i skrócenia czasu trwania laktacji.^4,5"

Czynniki ryzyka: pierwszy poród, poród wywołany, itp.

Jakie są czynniki ryzyka związane z opoźnioną aktywacją wydzielania i jak personel medyczny może je skutecznie oceniać i radzić sobie z nimi? Badania wskazują, że pierwszy porod jest jednym z najważniejszych czynnikow, ponieważ ryzyko opoźnionego rozpoczęcia laktacji wzrasta o 30-40% u matek rodzących po raz pierwszy.^4,6,7,8 Połączenie tego i innych czynnikow — wraz z kaskadą interwencji medycznych, ktore one wywołują — sprawia, że kobiety te są bardziej narażone na to, że nie będą produkować wystarczającej ilości mleka.¹

Wiele prenatalnych czynnikow ryzyka związanych z laktacją jest ściśle powiązanych z matkami, w przypadku ktorych konieczność wywołania porodu (IOL) jest wysoce prawdopodobna⁹. Na przykład kobiety z cukrzycą (ciążową lub występującą wcześniej) oraz kobiety z otyłością powinny zostać poinformowane o możliwej konieczności wywołania u nich porodu.¹⁰ Matki rodzące po raz pierwszy często nie rodzą w terminie.

Zamiast kontynuować ciążę do 42. tygodnia, tak jak robiło się to w przeszłości, w wielu krajach obserwujemy obecnie, że opieka położnicza zaleca porod w 41. tygodniu. W porownaniu do kobiet, ktore zaczynają rodzić spontanicznie, kobietom, u ktorych porod jest wywoływany, częściej podawane jest znieczulenie zewnątrzoponowe (71% w porownaniu z 41% w przypadku porodu spontanicznego), częściej wykonywane jest nacięcie krocza (41% w porownaniu z 30% w przypadku porodu spontanicznego), częściej stosuje się zabiegi z użyciem prożni lub kleszczy i ostatecznie częściej wykonuje się cesarskie cięcie (29% w porownaniu z 14% w przypadku porodu spontanicznego).¹¹ Ogolnie porod wywoływany jest bardziej stresujący i często wiąże się z koniecznością podawania lekow, co prowadzi do zwiększonego ryzyka bolu, krwotoku poporodowego, stresu, senności i wyczerpania noworodka,¹¹ a czasami może nawet prowadzić do rozdzielenia matki i dziecka. Wszystkie te stany mogą doprowadzić do braku prawidłowego lub całkowitego wstrzymania karmienia piersią w ciągu pierwszych godzin i/lub dni oraz do potencjalnej opoźnionej aktywacji wydzielania .^1,4,15

"Traktowanie inicjacji, budowania i utrzymania objętości mleka matki jako kwestii priorytetowej jest najważniejszą związaną z laktacją odpowiedzialnością położnych i personelu opiekującego się noworodkami."

Skuteczne wsparcie laktacyjne: inicjacja o czasie poprzez stymulację piersi

Profesjonalna interwencja i wsparcie położnych, pielęgniarek, lekarzy i specjalistow ds. laktacji może zapewnić właściwy start dla matki i noworodka. Pierś matki wymaga odpowiedniej stymulacji, aby można było zaprogramować procesy regulujące długotrwałą produkcję mleka. Pomoże to dzieciom, ktore nie mogą być skutecznie karmione piersią w pierwszych dniach po porodzie, aby mogły być karmione wyłącznie mlekiem własnej matki (OMM).

Czas pomiędzy porodem a aktywacją wydzielania ("napłynięciem" mleka) ma kluczowe znaczenie dla zabezpieczenia przyszłej laktacji.²⁶ Pierwsze godziny po porodzie są kluczowe dla przygotowania tkanki gruczołu piersiowego i właściwego wykorzystania naturalnych zmian poziomow hormonow matki. Szczegolnie gwałtowny spadek progesteronu oraz podwyższone poziomy oksytocyny i prolaktyny krotko po porodzie pozwalają aktywować laktocyty (komorki produkujące mleko).² Wraz ze stymulacją piersi, są one fizjologicznymi czynnikami wyzwalającymi rozpoczęcie znacznej produkcji mleka w okresie od 24 do 72 godzin po porodzie.

"Matki na OIOM-ach dla noworodkow, ktore rozpoczynają odciąganie w ciągu 3 godzin po porodzie, znacznie skracają czas, ktory upływa do momentu aktywacji wydzielania i uzyskują wyższą dzienną i łączną ilość mleka w danym czasie.^31-33 W ich przypadku jest rownież bardziej prawdopodobne, że będą nadal odciągać pokarm po sześciu tygodniach oraz gdy dziecko zostanie wypisane z OIOM-u dla noworodkow.^31-33 "

Wczesne karmienie piersia i odciaganie

Wczesne karmienie piersią powinno rozpocząć się w pierwszej godzinie po porodzie. Jeśli noworodek nie może być (skutecznie) karmiony piersią, odciąganie pokarmu z obu piersi za pomocą elektrycznego laktatora klasy szpitalnej należy rozpocząć w ciągu pierwszych trzech godzin po porodzie. Tylko przy częstym odciąganiu mleka (8-12 razy na 24 godziny)³² i skutecznym oprożnianiu piersi można wytworzyć odpowiednią ilość mleka, programując w ten sposob gruczoł piersiowy do długotrwałej laktacji.

Nie wszystkie matki, u ktorych występują czynniki ryzyka, będą musiały korzystać z laktatora. Matki karmiące piersią nie muszą dodatkowo, poza karmieniem piersią, odciągać pokarmu. Powinny one skupić się na opracowaniu dobrych technik karmienia piersią. Jednakże każda matka, ktorej noworodek nie zostanie nakarmiony po raz pierwszy w ciągu pierwszej godziny po porodzie i/lub ktora jest zmęczona i karmienie piersią jest nieskuteczne lub niedostatecznie częste (mniej niż 8 razy w ciągu 24 godzin), powinna otrzymać pomoc i doradztwo w zakresie stymulowania piersi poprzez odciąganie pokarmu do momentu, gdy dziecko będzie mogło być skutecznie karmione piersią.