Podawanie mleka matki dziecku o specjalnych potrzebach

Karmienie piersią wymaga od Twojego dziecka sporego wysiłku. Pobieranie pokarmu jest możliwe dzięki wspólnej pracy 40 mięśni ust, języka, szczęki i policzków oraz sześciu nerwów czaszkowych,¹ które koordynują rytm ssania, połykania i oddychania.

Jeżeli Twoje dziecko ma wrodzoną chorobę lub niepełnosprawność zaburzającą działanie tych mięśni lub nerwów, może fizycznie nie być w stanie ssać piersi lub napotykać problemy z pobieraniem wystarczającej ilości mleka. Nie oznacza to jednak, że nie może ono korzystać ze wszystkich dobroczynnych zalet Twojego pokarmu. Wręcz przeciwnie – ochronne i zdrowotne właściwości mleka matki są szczególnie ważne dla niemowląt o specjalnych potrzebach.

„Mleko matki zawiera mnóstwo składników odpornościowych i przeciwzapalnych, czynników wzrostu oraz żywych komórek” – wyjaśnia dr Katsumi Mizuno, profesor pediatrycznej medycyny wewnętrznej ze szpitala Koto Toyosu przy Uniwersytecie Showa. „Podawanie pokarmu kobiecego niemowlętom o specjalnych potrzebach jest niezwykle ważne, gdyż pomaga w zapobieganiu chorobom zakaźnym i zapewnianiu optymalnego odżywienia”.

„U niemowląt z chorobami wrodzonymi i neurologicznymi istnieje większe ryzyko wystąpienia infekcji układu oddechowego^2,3 i ucha⁴ oraz chorób układu pokarmowego,⁵ a także wyższe prawdopodobieństwo konieczności przeprowadzania operacji. Twoje mleko skutecznie zapobiega infekcjom i wspomaga leczenie”⁶ – mówi dr Mizuno.

Możliwe przyczyny problemów z karmieniem

Rozszczep wargi oraz/lub podniebienia

Niemowlę z rozszczepem wargi może mieć problem ze szczelnym objęciem piersi ustami, choć konsultant laktacyjny lub specjalista od karmienia piersią może pokazać Ci pomocne techniki. Dzieci z rozszczepem podniebienia często napotykają trudności z wytworzeniem siły ssącej potrzebnej do pobierania pokarmu.⁷

Przedwczesne narodziny

Dzieciom, które urodziły się zbyt wcześnie, często brakuje siły i koordynacji niezbędnych do skutecznego karmienia. Dowiedz się więcej na temat podawania mleka matki wcześniakowi.

Zespół Downa i inne zaburzenia związane z trisomią

U niemowląt z zespołem Downa często występuje zmniejszone napięcie mięśniowe oraz niewystarczająca koordynacja ruchu ust i języka, co utrudnia skuteczne ssanie piersi.⁸ Inne zaburzenia związane z trisomią, takie jak zespół Edwardsa i zespół Pataua, także powodują złożone problemy z karmieniem.

Zaburzenia neurologiczne 

Zaburzenia neurologiczne (choroby mózgu, kręgosłupa lub układu nerwowego) często powodują hipotonię, czyli obniżone napięcie mięśniowe. Mózgowe porażenie dziecięce,⁹ wodogłowie, zamartwica urodzeniowa, rozszczep kręgosłupa, udar okołoporodowy, wady rozwoju mózgu oraz encefalopatia niedotlenieniowo-niedokrwienna − wszystkie te schorzenia mogą powodować trudności z karmieniem.

Zespół Pierre’a Robina

Zaburzenie to wiąże się ze znacznie zmniejszoną szczęką, często występującą w połączeniu z rozszczepem podniebienia i językiem zapadającym się ku tyłowi jamy ustnej, przez co karmienie piersią staje się niemal niemożliwe.¹⁰

Operacje jamy ustnej

Operacje jamy ustnej, języka lub szczęki sprawiają, że karmienie piersią może być dla dziecka bolesne lub niekomfortowe przez pewien czas.

Odciąganie pokarmu dla dziecka o specjalnych potrzebach

Pierwszym krokiem jest zainicjowanie laktacji, aby możliwe było wytwarzanie wystarczającej ilości mleka dla niemowlaka − niezależnie od tego, jak będzie ono podawane. Jeżeli dziecko nie może od razu ssać piersi, ważne jest zgromadzenie możliwie największej ilości mleka poprzez częste odciąganie. Wczesne zainicjowanie i rozwinięcie laktacji zapewni odpowiednią ilość mleka dla niemowlęcia − teraz i na kolejne tygodnie oraz miesiące.

Zalecane jest odciąganie z obu piersi jednocześnie około ośmiu razy na dobę. Jest to najlepszy sposób na skuteczne rozwinięcie laktacji na odpowiednim poziomie.¹¹ Jeżeli potrzebujesz wsparcia lub porady, zwróć się o pomoc do konsultanta laktacyjnego lub specjalisty od karmienia piersią. 

„W ciągu pierwszych kilku miesięcy moje życie kręciło się wokół odciągania. W nocy nastawiałam budzik i co trzy godziny wstawałam, aby odciągnąć pokarm” − wspomina Catherine, mama dwójki dzieci z Nowej Zelandii. „Ze względu na rozszczep podniebienia Michael nie potrafił ssać piersi, dlatego korzystaliśmy ze specjalnej butelki. Musiałam cały czas obserwować go podczas karmienia − odwracając wzrok, mogłabym nie zauważyć, że synek się dławi lub z jego nosa wydostaje się mleko, czego bardzo nie lubił”.

„Bardzo pomogło mi uczestnictwo w internetowych grupach wsparciach dla mam, które karmią wyłącznie odciągniętym pokarmem. Udało mi się kontynuować odciąganie pokarmu przez siedem miesięcy − to ciężka praca, ale było warto!”

Sposoby na podawanie dziecku mleka matki

Niektóre dzieci wymagają alternatywnych sposobów karmienia, zanim nauczą się ssać pierś lub butelkę. Istnieje możliwość użycia sondy, przez którą mleko jest delikatnie podawane bezpośrednio do żołądka niemowlaka. Personel medyczny może wprowadzić ją przez nosek lub buzię dziecka. Kiedy będzie ono w stanie pobierać pokarm innym sposobem, sonda zostanie usunięta.

Jeżeli Twoje dziecko jest w stanie połykać, jednak nie umie ssać piersi, specjalista może zalecić Ci alternatywne metody karmienia. „Techniki takie jak karmienie po palcu, polegające na podawaniu mleka przez sondę lub silikonową pipetę na palcu rodzica, często sprawdzają się u niemowląt z zaburzeniami neurologicznymi. Dobrym rozwiązaniem może być również smoczek dla dzieci o specjalnych potrzebach” − wyjaśnia dr Mizuno. „Wszystko zależy od dziecka. Niektóre niemowlaki lepiej reagują na karmienie z kubeczka”.

„Karmienie z kubeczka jest często preferowaną i najbezpieczniejszą metodą w sytuacji, gdy karmienie piersią nie jest możliwe” − kontynuuje dr Mizuno. „Może ona pomóc w przedłużeniu okresu karmienia piersią po wypisie ze szpitala, choć często wymaga dłuższego pobytu. Przy karmieniu kubeczkiem spora część pokarmu ulega rozlaniu,¹² dlatego trzeba dokładnie mierzyć ilość rozlanego mleka, jeśli ilość przyjmowanego pokarmu ma być kontrolowana”.

Sarah, mama trójki dzieci z Wielkiej Brytanii, opowiada o swoich doświadczeniach: „Nasza najstarsza córeczka ma złożone potrzeby, wywołane między innymi porażeniem mózgowym. Na początku dobrze szło jej ssanie piersi, jednak trzeciego dnia po narodzinach poważnie zachorowała i do drugiego miesiąca życia przyjmowała odciągnięty pokarm przez sondę. Przebywając w szpitalu, odciągałam mleko co trzy godziny”. 

Historia Sary zakończyła się szczęśliwie: „Około ósmego tygodnia życia, kiedy jej stan zdrowia ustabilizował się, ponownie wprowadziliśmy bezpośrednie karmienie piersią przy wsparciu specjalisty, a córka szybko nabrała wprawy. W 12. tygodniu, kiedy wróciliśmy do domu, przyjmowała już pokarm wyłącznie z piersi”.

„W okresie gdy naszym dzieckiem opiekowało się tak wiele osób, odciąganie pokarmu dodawało mi poczucia obowiązku i szczególnej roli, co pomogło mi przetrwać ten niezwykle trudny czas”.  

Jeżeli dziecko jest w stanie chwytać pierś

Jeśli niemowlę o specjalnych potrzebach ma fizyczną możliwość chwytania piersi, staraj się regularnie je przystawiać, równolegle z innymi stosowanymi metodami karmienia. Nawet gdy dziecko nie pobiera pokarmu, tak zwane „ssanie nieodżywcze” działa na nie uspokajająco, dając mu poczucie bezpieczeństwa, ciepła i miłości. Umożliwia to również ćwiczenie ssania, co może ułatwić późniejsze przejście na wyłączne karmienie piersią.

Jeżeli dziecko jest w stanie pobierać z piersi nieco mleka, jednak nie są to ilości wystarczające do zaspokojenia potrzeb żywieniowych, porozmawiaj ze specjalistą, który zaleci potrzebną ilość odciąganego pokarmu i najlepszy sposób jego podawania. System wspomagający karmienie umożliwia podawanie dziecku odciągniętego mleka przy piersi. Możesz także wypróbować jedno ze wspomnianych wcześniej rozwiązań.

Jeżeli Twoje dziecko dochodzi do siebie po operacji jamy ustnej − na przykład związanej z rozszczepem wargi lub podniebienia − karmienie piersią może przez jakiś czas sprawiać mu dyskomfort. Przystawiaj je do piersi równolegle z innymi metodami karmienia, ponieważ nawet ssanie nieodżywcze ma działanie kojące, a badania sugerują, że może ono ułatwiać niemowlętom znoszenie bólu.¹³

„Wiele osób mówiło mi, że mój synek z rozszczepem podniebienia nie będzie w stanie ssać piersi. On jednak radził sobie dobrze, ale jego sposób chwytania piersi sprawiał mi ból” − wspomina Nicola, mama trójki dzieci z Wielkiej Brytanii. „Bezpośrednio po operacji był nieco obolały, jednak szybko doszedł do siebie. Nastąpiła znaczna zmiana w przystawianiu do piersi. Minęło trochę czasu, zanim przyzwyczailiśmy się do nowej sytuacji, jednak już niedługo potem karmienie zaczęło przebiegać sprawnie i kontynuowaliśmy je do ukończenia pierwszego roku życia”.