Karmienie piersią i budowanie więzi z dzieckiem

Po narodzinach możesz odczuwać wszechogarniające poczucie miłości oraz silną potrzebę ochrony dziecka. Budowanie więzi jest jednak kwestią indywidualną, dlatego nie martw się, jeżeli nie nawiąże się ona od razu. Minie trochę czasu, zanim poznasz noworodka, a więź pomiędzy Wami wzmocni się poprzez troskliwą opiekę.

Oboje rodzice muszą przyzwyczaić się do opieki nad nowym członkiem rodziny – do przebywania blisko dziecka, rozmawiania, noszenia na rękach i przytulania. Czynności te dodadzą Wam pewności siebie oraz zapewnią dziecku najlepszy start w życie z fizycznego, emocjonalnego i psychicznego punktu widzenia. Wpłyną także pozytywnie na karmienie piersią.

Kontakt ze skórą noworodka

Z pewnością słyszałaś już o dużym znaczeniu kontaktu „skóra do skóry” z niemowlęciem, który polega na przytulaniu dziecka ubranego w samą pieluszkę do nagiej skóry (pod kocykiem lub sweterkiem, jeżeli jest zbyt chłodno). Wczesne stosowanie kontaktu ze skórą noworodka – najlepiej w ciągu godziny od porodu – wyzwala bodźce hormonalne, zachęcające dziecko do szukania piersi i chwytania brodawki.¹ Jedno z badań wykazało, że noworodki, które spędzają co najmniej 50 minut w pozycji „skóra do skóry”, ośmiokrotnie częściej spontanicznie inicjują karmienie piersią.² Kontakt ze skórą noworodka jest jednak ważny nie tylko podczas pierwszej godziny. To także doskonały sposób na uspokojenie dziecka oraz wspomaganie rozwoju laktacji.

Kontakt „skóra do skóry” niesie też ze sobą wiele korzyści dla Twojego dziecka – stabilizuje jego rytm serca i oddychanie, a także utrzymuje optymalną temperaturę ciała i prawidłowy poziom cukru we krwi.³ Jeżeli nie będziesz w stanie wziąć dziecka na ręce bezpośrednio po porodzie, najlepiej, aby zrobił to Twój partner. Tym sposobem dziecko również zyska te korzyści, a także poczucie bezpieczeństwa, miłości oraz ciepła do momentu, kiedy sama będziesz mogla je przytulić.

Oksytocyna: element kluczowy dla karmienia piersią i budowania więzi

Nowa rola może wydawać Ci się przytłaczająca; pamiętaj jednak, że cenne momenty spędzone skóra do skóry z niemowlęciem są kojące nie tylko dla niego, lecz także dla Ciebie.

Podczas kontaktu ze skórą niemowlęcia Twoje ciało uwalnia mieszankę uspokajających hormonów, w tym oksytocynę, często nazywaną „hormonem miłości” lub „hormonem przytulania”. Jest ona wyzwalana, kiedy znajdujesz się blisko noworodka, a nawet kiedy poczujesz jego zapach lub o nim pomyślisz. Ten inteligentny hormon pomaga Ci przywyknąć do macierzyństwa na wiele sposobów. Wzmacnia on też u Ciebie skłonność do przejawów instynktu macierzyńskiego, takich jak pieszczoty, kontakt wzrokowy i czuły język.⁴

Hormon ten posiada ponadto działanie uspokajające i antydepresyjne, przez co pomaga w zapobieganiu depresji poporodowej.⁵ Uważa się, że wczesne uwalnianie oksytocyny przygotowuje mózg do karmienia dziecka oraz stymuluje produkcję mleka w piersiach.⁶

Twój organizm uwalniać będzie również beta-endorfinę, czyli hormon, który wzmacnia Twoją reakcję na potrzeby dziecka. Chęć uspokojenia płaczącego dziecka może wydawać Ci się wręcz przytłaczająca, nie martw się jednak – to normalny przejaw instynktu macierzyńskiego. Beta-endorfina jest także odpowiedzialna za uczucie błogości i spokoju.³  

Jak wygląda noworodek?

Choć Twoje dziecko najprawdopodobniej będzie dla Ciebie najpiękniejszym widokiem na świecie, noworodki najczęściej są pomarszczone, a nawet posiniaczone, a ich główka może mieć szpiczasty kształt – zwłaszcza jeżeli zastosowane zostaną metody takie jak kleszcze lub próżniociąg (próżniowe wspomaganie porodu).

Na skórze niemowlęcia mogą także znajdować się „uszczypnięcia bociana” – czerwone znamiona, które zanikają po kilku miesiącach – a jego dłonie i stopy mogą mieć niebieskawy odcień. Wszystkie te zjawiska są całkowicie normalne.

W ciągu kilku kolejnych dni skóra noworodka powinna się wygładzić, głowa stanie się bardziej zaokrąglona, a maź płodowa – mazista substancja chroniąca skórę dziecka w Twoim łonie – zniknie. Nie zmywaj mazi, gdyż stanowi ona naturalny środek nawilżający.

W ciągu pierwszych kilku dni konieczne jest mycie wyłącznie główki, pupy i narządów płciowych niemowlęcia (chyba że dziecko bardzo mocno się zabrudzi) – nie ma potrzeby go kąpać.

Jeżeli karmisz wyłącznie piersią, to pielęgnacja noworodka stanowić może doskonałą okazję na nawiązanie więzi pomiędzy nim a Twoim partnerem. Końcówka pępowiny zazwyczaj odpada w ciągu pierwszych dwóch tygodni. Nie wygląda ona zbyt przyjemnie, jeżeli jednak jest utrzymywana w czystości i suchości, nie ma powodów do obaw.

Nawiązywanie kontaktu wzrokowego z noworodkiem

Po urodzeniu noworodek widzi świat w skali szarości (zdolność rozpoznawania kolorów rozwija się około trzeciego miesiąca życia)⁷ i potrafi skupić wzrok na obiektach oddalonych o nie więcej niż 25 cm od twarzy. To mniej więcej wystarczająco, aby dziecko mogło widzieć Twoją twarz podczas karmienia piersią, a nawet podejmować próby nawiązania kontaktu wzrokowego. W pierwszych dniach po porodzie będziesz bardzo często przystawiać niemowlaka do piersi, co przyniesie ze sobą wiele okazji do nawiązania tej niezwykłej więzi.

Używanie głosu

Słuch donoszonego niemowlęcia jest dobrze rozwinięty. Płód w łonie kobiety reaguje na dźwięk już w 19. tygodniu ciąży,⁸ a noworodki najczęściej preferują głos matki⁹ od głosów innych osób oraz rozpoznają melodie, które słyszały, będąc jeszcze w brzuchu.¹⁰

Mówienie do noworodka delikatnym głosem pozwala Wam ustanowić dwustronną relację, co ma istotny wpływ na jego umiejętności społeczne w przyszłości.¹¹ Możesz opowiadać mu o czymkolwiek, co przyjdzie Ci do głowy – o tym, kto akurat Was odwiedza, lub o widoku za oknem. Nie musi to być interesujące – maluch i tak będzie Cię słuchać!

„Podczas pierwszych spacerów z Iris opisywałam jej wszystko, co widziałam przed oczami – drzewa, kwiaty, bawiące się dzieci” – mówi Anna, mama jedynaczki z Wielkiej Brytanii. 

Kolejnym przyjemnym sposobem na budowanie więzi jest śpiewanie,¹² nawet jeżeli nie jesteś szczególnie utalentowana w tym zakresie: „Kiedy Leni była malutka, zawsze śpiewałam jej podczas przewijania” – wspomina Charlotte, mama jedynaczki z Wielkiej Brytanii. „Teraz ma już 18 miesięcy i nadal śpiewam jej te same piosenki, szczególnie przed snem. Uwielbia je, ponieważ są jej znane i działają na nią uspokajająco”.

Moc dotyku

Dotyk jest niezwykle ważny dla Twojego dziecka. Przytulanie, głaskanie, kołysanie i pielęgnacja noworodka to doskonałe sposoby na uspokojenie go i zapewnienie mu poczucia bezpieczeństwa,¹³ a także pobudzenie uwalniania oksytocyny. Czy wiesz, że dziecko potrafi już chwytać? Spróbuj dotknąć jego dłoni lub połaskotać jego stópki i zobacz, jak zareaguje.

„Jako noworodki, Vivienne i Marcus uwielbiali masowanie stópek. Dziś nadal domagają się masażu stóp przed snem. Jak najczęstsze przytulanie to także wspaniały sposób na budowanie więzi” – mówi Rachelle, mama dwójki dzieci z Australii.

Dee, mama jedynaczki z RPA, przekonała się, że noszenie noworodka w chuście również pomaga w nawiązaniu bliskości oraz niesie ze sobą inne korzyści: „Metoda ta znacząco pomogła mi rozwinąć laktację. Córeczka ma teraz 17 miesięcy i nadal lubi bliskość, którą zapewnia jej chusta”.

Przyciągająca siła zapachu

Zmysł węchu, który jest u noworodka silnie rozwinięty, także odgrywa istotną rolę w budowaniu więzi. Po narodzinach dziecko naturalnie interesuje się zapachem Twoich piersi – naukowcy uważają, że przyczyną tego zjawiska są gruczoły Montgomery’ego (niewielkie wypustki w otoczce, czyli ciemniejszym obszarze skóry wokół brodawki), które wydzielają olej o zapachu przypominającym wody płodowe.¹⁴

Twoje dziecko będzie w stanie rozpoznać zapach Twojego ciała, a nawet odróżnić aromat Twojego pokarmu od mleka innej kobiety.¹⁵ Przytulanie i bliskość, które oddziałują także na zmysł węchu, wywołują wydzielanie oksytocyny, dodatkowo wspomagającej budowanie więzi i rozwój laktacji.

Pamiętaj: każda mama i każde dziecko są inne, a zbudowanie bliskiej relacji często wymaga czasu. Jeśli masz pytania lub wątpliwości, poproś specjalistę o wsparcie i porady.